ตำนานเรื่องเล่าเกี่ยวกับ “แกะ”

มีเรื่องเล่ามากมายเกี่ยวกับแกะ ซึ่งเป็นตำนานที่เล่าขานไปทั่วยุโรปเหนือและเกาะอังกฤษ ส่วนใหญ่แล้วในหลายเรื่องเล่า ความหมายของแกะจะมีความหมายไปในแง่บวก

ตำนานเรื่องเล่าชาวแกะ

เรื่องราวของแกะที่เกี่ยวข้องกับนิทานพื้นบ้านและเทศกาลคริสต์มาส มีตำนานเล่าขานว่าในวันคริสต์มาสอีฟ แกะทุกตัวหันหน้าไปทางทิศตะวันออกและโค้งคำนับ 3 ครั้ง เหล่าแกะจะได้รับพรจากสวรรค์ตั้งแต่เที่ยงคืนจนถึงพระอาทิตย์ขึ้น ซึ่งพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์นี้ไม่สามารถเกิดขึ้นภายใต้สายตาของมนุษย์ได้ ในบางเรื่องเล่าแกะร้องเพลงสรรเสริญ หรือในบางเรื่องพวกเขาทำนายถึงเหตุการณ์ในปีหน้า และในบางเรื่องก็นินทา ชมเชย คร่ำครวญถึงสภาพความเป็นอยู่หรือบ่นถึงความกังวลของตนเอง เหล่าแกะเป็นที่รักและได้รับการคุ้มครองเป็นพิเศษโดยพระแม่มารีย์ในประเพณีพื้นบ้าน

นอกจากนี้ยังมีตำนานเกี่ยวกับ คนุม (Khnum) เทพควบคุมผืนน้ำ ซึ่งเป็นเทพที่เก่าแก่ที่สุดองค์หนึ่งของอียิปต์ก็มีหัวเป็นแกะ นอกจากนี้คนุมยังเป็นเทพเจ้าแห่งการสร้างสรรค์ โดยปั้นร่างมนุษย์ในดินเหนียวบนวงล้อของช่างปั้นหม้อ และวางร่างเหล่านั้นไว้ในครรภ์มารดา ในตำนานกรีก อริสแทอุส (Aristaios) บุตรชายของอะพอลโล (Apollo) และไซรีน (Cyrene) ก็เป็นเทพเจ้าแห่งคนเลี้ยงแกะและผู้เลี้ยงผึ้ง มีชื่อเสียงในด้านฝูงสัตว์และทักษะการรีดนมที่ดี รวมถึงในตำนานไอริช เทพีบริจิด (Brigid) เป็นเทพีแห่งกวีนิพนธ์และการเลี้ยงสัตว์ ซึ่งเป็นเจ้าของแกะตัวผู้ หรือแกะที่ถูกตอนแล้ว เป็นราชาแห่งแกะตัวผู้และแกะทุกตัวในไอร์แลนด์ กล่าวกันว่าแกะเหล่านี้สามารถผลิตขนแกะได้มากพอที่จะเป็นชุดเพื่อสวมใส่สำหรับเด็กทุกคนทั่วโลก

นอกจากนี้ยังมีคำว่า ลูกแกะของพระเจ้า (Lamb of God) ซึ่งเป็นตัวแทนของความไร้เดียงสา ความบริสุทธิ์ และการเสียสละเพื่อสิ่งที่ดีกว่า เป็นสัญลักษณ์ที่พบในกลุ่มศาสนาอับราฮัมหลัก ๆ ทั้งสามศาสนา ได้แก่ ศาสนายูดาห์ ศาสนาคริสต์ และศาสนาอิสลาม ซึ่งในงานศิลปะเกี่ยวกับศาสนาหลายชิ้น มักปรากฏภาพลูกแกะเพื่อใช้สื่อถึงพระเยซูแทนที่จะใช้ภาพพระองค์ตรง ๆ

ในทางตรงกันข้าม ลูกแกะมีบทบาทเพียงเล็กน้อยในตำนานของชาวพุทธหรือฮินดู แกะเป็นสัญลักษณ์ของปีที่ผ่านไปในทิเบต นอกจากนี้ตามหลักโหราศาสตร์แกะยังเป็นสัญลักษณ์ประจำราศีเมษ

ส่วนในบัลแกเรียและส่วนอื่น ๆ ของยุโรปตะวันออก ว่ากันว่าแกะคือผู้ที่อยู่นอกเหนือการควบคุมของความชั่วร้าย ดังนั้นภาพลักษณ์ของแกะจึงกลายเป็นโทเท็มที่ใช้ป้องกันโชคร้ายและความเจ็บป่วย สามารถเจอสัญลักษณ์แกะนี้ผ่านการแกะสลักที่พบในเครื่องใช้ในครัวเรือน อาคารบ้านเรือน คอกม้า และโรงนา

การเพาะพันธุ์แกะ เป็นแหล่งสำคัญของการดำรงชีพในดินแดนบัลแกเรียมาโดยตลอด นั่นคือเหตุผลว่าทำไมในวัฒนธรรมดั้งเดิม คนเลี้ยงแกะจึงได้รับการยกย่องอย่างสูง ฝูงแกะขนาดใหญ่จึงได้รับการยกย่องว่าเป็นสัญลักษณ์ของความมั่งคั่งและความเจริญรุ่งเรือง

ทฤษฎีการนอนนับแกะ

คนเลี้ยงแกะในอังกฤษยุคกลางที่ใช้ระบบการนับแบบพิเศษเพื่อติดตามฝูงแกะก่อนนอนตอนกลางคืน หนังสือนิทาน Disciplina Clericalis สมัยศตวรรษที่ 12 ชี้ให้เห็นว่าการนับแกะมีในวัฒนธรรมอิสลามมานานหลายศตวรรษแล้ว 

เรื่องราวเล่าถึงพระราชาต้องการนักเล่าเรื่องส่วนตัวมาเล่านิทานกล่อมนอนเนื่องจากนอนไม่หลับ นักเล่าเรื่องตัดสินใจเล่าเรื่องเกี่ยวกับชาวนาไปตลาดและซื้อแกะ 2,000 ตัวให้เขาฟัง แกะ 2,000 ตัวต้องถูกขนส่งข้ามแม่น้ำที่มีน้ำท่วม มีเพียงเรือเล็กลำเดียวบนฝั่งที่สามารถบรรทุกแกะได้ครั้งละสองตัว ตามหลักคณิตศาสตร์แล้ว ชาวนาจะต้องดำเนินการขั้นตอนนี้ซ้ำอีกพันครั้ง และเมื่อผู้เล่าเรื่องเริ่มเล่าเรื่องในส่วนนี้ นักเล่าเรื่องก็ผล็อยหลับไป ทำให้พระราชาตกใจมาก และถูกปลุกให้ตื่นเพื่อดำเนินเรื่องต่อทันที เรื่องราวซ้ำซากและธรรมดาจนสามารถกล่อมพระราชาให้หลับใหลได้สำเร็จ

มีทฤษฎีต่าง ๆ มากมายเกี่ยวกับที่มาของแนวคิดการนอนนับแกะเพื่อให้หลับ แต่ทฤษฎีหนึ่งที่น่าสนใจที่สุดมีรากฐานมาจากภาษาเซลติกโบราณ ว่ากันว่าการกล่าวตัวเลขซ้ำ ๆ ในภาษาโบราณในลักษณะร้องเพลง จะทำให้เด็ก ๆ หลับใหลอย่างสงบสุขในขณะที่ผู้ใหญ่เฝ้าดูแลฝูงสัตว์

นอกจากนี้ Shelby Harris นักจิตวิทยาการนอนหลับจากนิวยอร์กและผู้เขียน “The Women’s Guide to Overcoming Insomnia” กล่าวว่า การนับแกะเป็นการบริหารสมองง่าย ๆ ที่ต้องใช้สมาธิในการนับเล็กน้อยควบคู่ไปกับการเห็นภาพ การทำควบคู่กันดังกล่าวช่วยป้องกันความคิดที่ยุ่งวุ่นวายให้เข้ามารบกวนสมองได้ช้าลง ทำให้เกืดสงบและผ่อนคลายเพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการนอนหลับ

แต่ถึงอย่างไรในยุคปัจจุบันก็มีข้อพิสูจน์ว่าการกระทำดังกล่าวอาจให้ผลตรงกันข้าม น่าเสียดายที่การนับแกะไม่ใช่สิ่งที่ทำให้นอนหลับได้ดีเหมือนกับในนิทาน นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยอ็อกซ์ฟอร์ดทำการทดสอบและค้นพบว่าผู้ที่นึกถึงภาพน้ำตกและแม่น้ำที่กำลังไหลสามารถหลับได้เร็วกว่ามาก เพราะการนับอาจทำให้สมองทำงานหนักเกินไป ในขณะที่การจินตนาการถึงจินตภาพที่สอดคล้องกันมีประสิทธิภาพมากกว่า นี่คือเหตุผลว่าทำไมคลิปกล่อมนอนในยูทูปที่เป็นเสียง ASMR ที่ยาวหลายชั่วโมงแม้ฟังซ้ำก็รู้สึกผ่อนคลายจึงกล่อมให้คนนอนหลับง่ายกว่า เพราะความรับผิดชอบเพียงอย่างเดียวของผู้นอนหลับคือการฟังนั่นเอง

Links to related Sites: 

- The Sheep of Luck, myth-o-logic
- Sheep in Religion and Mythology, thinkdifferentlyaboutsheep.weebly
- Where Did the Expression 'Counting Sheep' Come From?, mattressfirm